sesli okuma kuralları - okuduğunuzu anlamanın yolları - sesli okumanın özellikleri
1. Sesli Okuma
Tanımı: Gözlerin görüp, zihnin kavradığı sözcükleri konuşma örgenlerinin
seslendirmesi olayına sesli okuma denir.
“Sesli okuma, gözle algılanıp, zihinle kavranan sözcük ya da sözcük kümelerinin
konuşma organlarının yardımı ile söylenmesidir. Sesli okumada başlıca amaç,
yazının doğru ve konuşma dilinin özelliklerini yansıtacak biçimde
seslendirilmesidir.” (Demirel 1999: 64), (Keskinkılıç 2005: 123), (Kavcar 1995 :
43).
“Okuma, bir yazıyı görüp anlamını kavrama becerisidir. Okuma, çocuğun
okulda kazanacağı temel becerilerin başında gelmektedir.” (Tekışık 1994:13).
“Sesli okuma: Yüksek sesle ağız ve dil hareketleriyle okuma,” (Dökmen
1994: 27).
Sesli okumada göz, seslendirilen sözcüklerden daha çok sözcük görür.
Buna göz-ses uzaklığı denmektedir. Bu göz – ses uzaklığı 30 cm‘den fazla
olmalıdır.
Göz-ses uzaklığı uzun olan kimse satırın daha ilerideki sözcüklerini görüp
kavrayacağından ötürü sesine daha iyi ton verebilir. Hatta her sözcüğün üzerinden
sıçrayarak yapılan okuma yerine, satırın alt – orta yerinde, göz – ses uzaklığını
sabitleştirerek yapılan okuma esnasında gözün görme oranı daha fazla olur.
Çünkü gözün sol ve sağ fark etme alanları sözcükleri görme oranını çoğaltır.
Öğrencilerin okumayı öğrenmelerinde, okuma düzeylerinin öğretmen
tarafından tanınmasında, dinleme alışkanlığı kazanılmasında sesli okuma önemli
bir tutar.
Sesli okumanın ilk koşulu, sözcükleri kusursuz bir biçimde söylemek,
doğru, doğal ve Türkçenin estetiği içinde ağzımıza uygun bir biçimde konuşur gibi
okumaktır.
Okunanı kavrayıp ifade edebilmek, konuşur gibi okumaya dayanır.
“Sesli okuma, dinleyenleri etkiler ve onlara zevk verir. Gerçekten, iyi bir
okumayı dinleyerek birtakım karmaşık düşünce ve duyguları kolaylıkla
anlayabiliriz. Okunan parçanın dilindeki coşku ve akıcılık da bize zevk verir. Sesli
okuma öğrencilerin iyi dinleme alışkanlıkları kazanmalarında da etkili
olur.”(Kavcar 1995: 43).
Sesli okuma gözlerin algılaması, zihnin görselliği anlamlandırması ve
hançerenin sözeli meydana getirmesi etkinlikleridir.
Sesli okuma öğrencilerin okumayı öğrenmesine, (baştan itibaren
öğretmenin okuma biçimini taklit ederek) okuma düzeylerinin öğretmen tarafından
tanınmasına, dinleme alışkanlığı kazanılmasına yardım eder. Bu nedenle sesli
okuma öğretimde duyusal ve görsel olduğu için, önemli bir yer tutar. Sesli okuma
çocukların düşünce, duygu ve görüşlerine uygun düzeyde olmalıdır.
Öğretmen; bir sonraki gün ya da haftada işleyeceği metni, içinde
bulunulan dersin bitimine yakın bir sürede; örneğin son on dakikada örnek sesli
okuma yapmalıdır. Öğretmen tarafından yapılacak olan bu örnek okuma biçimi
özgün okuma olmalıdır. Konuşur gibi okumanın bütün inceliklerini içermelidir.
Çünkü sesli okuma “öğretimi” amaçlar.
Öğrenci, bir sonraki gün ya da hafta için hazırlayacağı bu metni,
öğretmenini taklit ederek okumaya çalışacaktır. Öğretmen, okumadan gelen
öğrencilerini de sınıfta, incitmeden, akranları arasında küçük düşürmeden,
benliklerine saygılı bir biçimde davranarak kendiliğinden taklit ettirmeye
başvuracak biçimde hazırlamalıdır.
Önce sınıf içinde öğrenciyi metne alıştırmak için sessiz okuma
yaptırmalıdır. Sonra gene kendi, örnek okuma yaparak, öğrencilerini güzel
okumaya yöneltmelidir. Öğretmen, öğrencilerinin sesli okuma düzeylerini ölçmek
ve bilmek zorundadır. Çünkü öğrencisini tanımalıdır. 40 dakikalık dersin salt
okuma dersi yapılamayacağını bilmek konumundadır.
Çünkü TÜRKÇE dersleri iç içe girişik (sessiz okuma, örnek okuma
öğretmen tarafından yapılmalıdır. Sesli okuma, öğretmene yakın okuyabilen bir
öğrenciye okutma ve birkaç öğrenciye daha incelenecek metin okutulmalıdır.
Daha sonra bilinmeyen sözcüklerin anlamlarını bulma – bu sözcükleri, varsa asli
manada, mecazî manada, deyim manada, terim manada, argo manada ifade
bulacak şekilde değişik tümcelerde kullanma, sözcükleri alt alta yazıp
ezberletmeden bu anlamları ifade edecek biçimde tümcelerde kullanıp sözcük
dağarcıklarına katma – metnin işlenişindeki soruları yanıtlama, ana fikir ve
yardımcı unsurları buldurma) ve bir bütünlük içinde işlenir. Okumayı
öğrenmelerine, okuma düzeylerinin öğretmen tarafından tanınmasına, dinleme
alışkanlığı kazanılmasına yardım eder.
Sesli Okumada Dikkat Edilecek Özellikler
1. Okuma – yazma düzeneği kavratıldıktan sonra, yaptırılan sesli
okumalarda öğrencinin gereksiz el, kol, baş ve vücut hareketleri yapmamasına
dikkat edilir.
2. Yöre ağız özelliklerine sesli okumada kesinlikle yer verilmemelidir.
Öğretmen sınıfında okul diliyle ağız birliği yaratmalıdır. Altı yaşındaki bir
çocuğun iki dil özelliği vardır. Bunlar; ana – baba ve yakın aile bireylerinden
duyup, taklit ederek öğrendiği ana dili ile çevrenin kendisine sunduğu çevre
dilidir. Çocuk bu dil özellikleriyle okula gelir. Öğretmen bu iki dil özelliklerini
çıkış noktası olarak alır. Sınıftaki bütün ağız özelliklerini İstanbul ağzında
birleştirmeye ve Okul dili yaratmaya çalışır. Bunun için Türkçenin en güzel
örneğini, Türkçenin estetik yönünü benimsetmelidir. Sözcükleri en düzgün
biçimde canlandırıp kullanmalı ve kullandırmalıdır. Unutulmamalıdır ki, taklit
edilen birinci unsur öğretmendir. Bunun için öğretmen diksiyonuna dikkat
etmelidir.
3. Öğretmen, tümce ve sözcük vurgusuna, vurguların ve tonlamaların yerli
yerinde yapılmasına dikkat etmeli Türkçeyi bilinçli bir biçimde kullanmalıdır.
4. Metnin ya da şiirin içindeki duygu ve düşünceleri yaşanır biçimde
öğrencilere sevdirerek kavratmalıdır.
5. Bir dizenin, bir metnin okunması esnasında gereksiz yere tekrarlar
yaptırılmamalıdır.
6. Birinci sınıfın, okuma –yazma düzeneği kavratıldıktan sonra, yani
eğitim ve öğretimin ikinci yarıyılının ortalarından itibaren ve ikinci sınıfın ilk
aylarında, öğretmenin örnek okuması esnasında metindeki virgül ve noktanın
bulundukları yerlerdeki duraklamaları öğrencilere konuşur gibi okuyarak ve
dikkatlerini çekerek öğretilmelidir. Bu bakımından sesli okunanı, öğrencilerin
takip etmeleri yararlı olabilir. Yalnız bu takip ettirme sürekli olmamalıdır. Bu
takip ettirme esnasında öğrenciler de koro halinde yüksek sesle okumalıdırlar.
7. Sınıf içinde sesli okunanı, öğrencilerin sessiz okumayla takip etmeleri
gibi bir yanlışlığa düşülmemeli, okunanı arkalarına yaslanarak dinlemeleri
sağlanmalıdır.
3.4.5.6.7.8. sınıflarda öğretmenin yapacağı örnek okumayı öğrencilerin
dikkatle dinleyerek anlamaları ve güzel, düzgün okumanın tadına varmaları
sağlanmalıdır.
8. Öğrenci eline aldığı bir metni, şiiri veya herhangi bir yazıyı (öykü,
roman, gazete, dergi v.b.) kusursuz okuyamaz. İçeriğini anlayıp sezmesi için,
özellikle yazınsal yazıları yüksek sesle okutmadan önce öğrenciyi okumaya
hazırlamak gerekir. Bunun için önce sessiz okuma yaptırılmalıdır.
9. Öğretmen sınıfın bütün öğrencilerine aynı derste sesli okuma yaptırıp,
tüm 40 dakikayı sesli okumaya ayırmamalıdır. Çünkü Türkçe dersi beceriler
bütünüdür.
10. Sesli okuma yaptırılırken, okuyan öğrenciyi, diğer öğrencilerin
arkalarına yaslanıp, okunanı dinlemeleri sağlanmalıdır. Öğretmen dinlemenin
Türkçe öğretimi içinde bir beceri olduğunu bildiği için, öğrencilerin dinleyerek
anlamalarını sağlamalıdır. Dinlemenin bir görgü kuralı olduğunu unutmamalıdır.
11. Sesli okunan yazılar öğrencileri etkiler, onlara okuma zevki kazandırır.
Okumaktan zevk almalarını sağlar.
12. Sesli okumada okunan tümce – sözcük gereksiz tekrarlarla
okunmamalıdır. Bu tür alışkanlıklar öğrencileri ezbere yöneltir. Tüm yaşamlarında
okumak değil, okumamak için çaba harcamaya yönelirler.
Bu nedenle öğretmen, ses temelli tümce yöntemi ile okuma – yazmayı tam
ve kusursuz olarak kavratmalıdır.
alıntı
tarafından 
Konu: Okuduğunu Anlamak-Sesli Okuma 
